Stal H5M wysokostopowa – stal żaroodporna chromowo-molibdenowa PN-71/H-86022 stal X11CrMo5, 1.7362, X12CrMo5 12CrMo19-5, X16CrMo5-1, 1.7366
Porównanie składu chemicznego stali H5M oraz jej zamienników X11CrMo5, 1.7362, X12CrMo5, 12CrMo19-5, X16CrMo5-1, 1.7366
| Gatunek stali | Norma | Skład chemiczny (%) | |||||||||
| C | Mn | Si | P | S | Cu | Cr | Ni | Mo | inne | ||
| H5M | PN | max 0,15 | max 0,50 | max 0,50 | max 0,035 | max 0,030 | max 0,30 | 4,50 6,00 | max 0,50 | 0,45 0,60 | – |
| 15H5M 15KH5M 15Х5М 15Ch5M | GOST | max 0,15 | max 0,50 | max 0,50 | max 0,030 | max 0,025 | max 0,20 | 4,50 6,00 | max 0,60 | 0,45 0,60 | V max 0,05 W max 0,30 Ti max 0,03 |
| 12CrMo19-5 1.7362 | DIN | 0,08 0,15 | 0,30 0,65 | max 0,50 | max 0,025 | max 0,020 | – | 4,00 6,00 | – | 0,45 0,60 | – |
| X11CrMo5 | EN | 0,08 0,15 | 0,30 0,60 | 0,15 0,50 | max 0,025 | max 0,20 | max 0,30 | 4,00 6,00 | – | 0,45 0,65 | – |
| X12CrMo5 | ISO | 0,10 0,15 | 0,30 0,60 | max 0,50 | max 0,020 | max 0,005 | – | 4,00 6,00 | max 0,30 | 0,45 0,65 | N max 0,012 |
| X16CrMo5-1 1.7366 | PN – EN DIN – EN | max 0,18 | 0,30 0,80 | max 0,40 | max 0,025 | max 0,015 | – | 4,00 6,00 | – | 0,40 0,60 | – |
| S50200 AISI 502 | UNS AISI | max 0,10 | max 1,00 | max 1,00 | max 0,040 | max 0,030 | – | 4,00 6,00 | – | 0,40 0,65 | – |
| S50100 AISI 501 | UNS AISI | min 0,10 | max 1,00 | max 1,00 | max 0,040 | max 0,030 | – | 4,00 6,00 | – | 0,40 0,65 | – |
| K 41545 K41545 | UNS | max 0,15 | 0,30 0,60 | max 0,50 | max 0,030 | max 0,030 | – | 4,00 6,00 | max 0,50 | 0,45 0,65 | – |
| 1Cr5Mo S45110 | GB/T | max 0,15 | max 0,60 | max 0,50 | max 0,030 | max 0,030 | max 0,20 | 4,00 6,00 | max 0,60 | 0,45 0,60 | – |
| Z10CD5-05 | AFNOR | max 0,15 | 0,30 0,60 | max 0,35 | max 0,020 | max 0,015 | max 0,30 | 4,00 6,00 | – | 0,45 0,65 | V max 0,04 |
Stal H5M (1.7366, X16CrMo5-1) oraz 12CrMo19-5 (1.7362, X12CrMo5)
Charakterystyka ogólna
Są to ferrytyczno-perlityczne stale stopowe przeznaczone do pracy w warunkach podwyższonej temperatury, ciśnienia oraz obecności wodoru. Łączą odporność na korozję wodorową, dobrą żaroodporność i wysoką wytrzymałość mechaniczną. Należą do grupy stali żaroodpornych stosowanych w przemyśle chemicznym, petrochemicznym oraz energetycznym.
Do tej grupy zaliczają się:
- H5M – 1.7366 / X16CrMo5-1
- 12CrMo19-5 – 1.7362 / X12CrMo5
- Często jako odpowiednik klasyfikowana jest również: X11CrMo5
Stal H5M Właściwości eksploatacyjne
- Odporność na utlenianie w powietrzu do ok. 650°C
- Temperatura pracy pod obciążeniem: max 500°C
- Odporność na korozję wodorową
- Stabilność mikrostrukturalna podczas długotrwałej pracy
Właściwości mechaniczne
Stal H5M (1.7366, X16CrMo5-1):
| Parametr | Wartość |
| Wytrzymałość na rozciąganie Rm | 640–780 MPa |
| Granica plastyczności ReH | ≥ 420 MPa |
| Wydłużenie A | ≥ 16% |
| Udarność KV (20°C) | ≥ 40 J |
12CrMo19-5 (1.7362, X12CrMo5):
| Parametr | Wartość |
| Wytrzymałość na rozciąganie Rm | 590–740 MPa |
| Granica plastyczności Rp0,2 | ≥ 390 MPa |
| Wydłużenie A5 | ≥ 17% |
| Twardość HB | 175–220 |
Właściwości fizyczne – stal H5M
(Wartości orientacyjne dla stali z tej grupy)
| Parametr | Wartość |
| Gęstość | 7,70 g/cm³ |
| Pojemność cieplna (20–100°C) | 500 J/(kg·K) |
| Przewodność cieplna | 35,50 W/(m·K) |
| Wsp. rozszerzalności liniowej (20–100°C) | 11,0×10⁻⁶ K⁻¹ |
| Moduł sprężystości (E) | 206 GPa |
Obróbka cieplna
| Proces | Zakres temperatur |
| Kucie | 1150–900°C |
| Walcowanie | 1150–900°C |
| Wyżarzanie zmiękczające | 800–850°C |
Zastosowanie – X11CrMo5, 1.7362, 1.7366, X12CrMo5 12CrMo19-5, X16CrMo5-1,
Ze względu na wysoką odporność na korozję wodorową oraz stabilność właściwości mechanicznych w wysokich temperaturach, stale H5M i 12CrMo19-5 są stosowane w:
- Przemyśle chemicznym i petrochemicznym, m.in. w:
- instalacjach syntezy amoniaku
- instalacjach przetwórstwa ropy naftowej
- urządzeniach do reformingu parowego
- Przemyśle energetycznym, np. w:
- kotłach parowych
- wymiennikach ciepła
- rekuperatorach
- częściach turbin i pomp
- pokrywach i korpusach narażonych na wysoką temperaturę
Odporność na korozję wodorową H5M, X11CrMo5, 1.7362, X12CrMo5 12CrMo19-5, X16CrMo5-1, 1.7366
Stale z grupy CrMo (w tym H5M, X12CrMo5, X16CrMo5-1) zostały zaprojektowane z myślą o pracy w środowiskach zawierających wodór pod ciśnieniem. Wysoka zawartość chromu i molibdenu zwiększa ich odporność na procesy kruchości wodorowej, co czyni je niezastąpionymi w wielu procesach technologicznych przemysłu ciężkiego.
Formy dostawy
Materiały te są dostępne w różnych postaciach, co ułatwia ich dopasowanie do konkretnych zastosowań:
- Pręty walcowane
- Pręty kute
- Odkuwki swobodnie kute
- Blachy (gorącowalcowane i zimnowalcowane)
- Rury bezszwowe i spawane (dla zastosowań ciśnieniowych)
Stale żaroodporne, żaroodporne nierdzewne oraz żarowytrzymałe wg PN 71/H-86022
H5M – stal żaroodporna chromowo-molibdenowa 12CrMo195,1.7362
H6S2 – stal żaroodporna chromowo-krzemowa X10CrAl7,1.4713
H13JS – stal chromowo-aluminiowo-krzemowa X10CrAl13,1.4724
H18JS – stal chromowo-aluminiowo-krzemowa X10CrAl18,1.4742
H24JS – stal chromowo-aluminiowo-krzemowa X10CrAl24,1.4762
H25T – stal żaroodporna chromowa z dodatkiem tytanu X8CrTi25,1.4746
H20N12S2 – stal chromowo-niklowo-krzemowa X15CrNiSi20-12,1.4828
H23N13 – stal chromowo-niklowa X12CrNi23-13,1.4833
H23N18 – stal żarowytrzymała chromowo-niklowa X12CrNi25-21,1.4845
H25N20S2 – stal chromowo-niklowo-krzemowa X15CrNiSi25-20,1.4841
H16N36S2 – stal niklowo-chromowo-krzemowa X12NiCrSi35-15, 1.4864
Stal zaworowa wg PN
H9S2 – stal zaworowa chromowo-krzemowa X45CrSi9-3,1.4718
H10S2M – stal zaworowa chromowo-krzemowa X40CrSiMo10-2,1.4731
Stal żaroodporne wg PN EN 10088-1:2007
1.4876, X10NiCrAlTi32-21 stal austenityczna niklowo-chromowa z dodatkiem tytanu i aluminium 1.4958, Alloy 800
1.4835, X9CrNiSiNCe21-11-2 stal żaroodporna austenityczna niklowo-chromowa z dodatkiem ceru 253 MA®,sandvik 253MA®,S30815
wykaz gatunków wg PN EN 10088-1:2007
Pozostałe stale wysokostopowe i specjalne
stal wysokostopowa do pracy przy podwyższonych temperaturach
stale stopowe do pracy przy podwyższonych temperaturach
stal nierdzewna
stal żaroodporna i żarowytrzymała
stale kwasoodporne