Stal H18 – stal nierdzewna, wysokostopowa wysokochromowa PN-71/H-86020, stal 1.4125, X105CrMo17, stal 1.4112, X90CrMoV18, AISI 440C
Porównanie składu chemicznego stali H18 z zamiennikami 1.4125, X105CrMo17, 1.4112, X90CrMoV18, AISI 440C, 95X18
| Gatunek stali | Norma | Skład chemiczny (%) | |||||||||
| C | Mn | Si | P | S | Cu | Cr | Ni | Mo | inne | ||
| H18 | PN | 0,90 1,05 | max 0,80 | max 0,80 | max 0,040 | max 0,030 | max 0,30 | 17,00 19,00 | max 0,60 | – | – |
| 95H18 95Ch18 95KH18 95X18 | GOST | 0,90 1,00 | max 0,80 | max 0,80 | max 0,030 | max 0,025 | max 0,30 | 17,00 19,00 | max 0,60 | max 0,30 | V max 0,20 W max 0,20 Ti max 0,20 |
| X105CrMo17 1.4125 | PN – EN W/En-nr | 0,95 1,20 | max 1,00 | max 1,00 | max 0,040 | max 0,015 | – | 16,00 18,00 | – | 0,40 0,80 | gatunek sklasyfikowany jako stal nierdzewna |
| X102CrMo 17 1.3543 | DIN W.nr | 0,95 1,20 | max 1,00 | max 1,00 | max 0,040 | max 0,015 | – | 16,00 18,00 | – | 0,40 0,80 | gatunek sklasyfikowany jako stal na łożyska odporne na korozję |
| X90CrMoV18 1.4112 | PN – EN W/En-nr | 0,85 0,95 | max 1,00 | max 1,00 | max 0,040 | max 0,030 | – | 17,00 19,00 | – | 0,90 1,30 | V 0,07-0,12 |
| SUS 440 C SUS440C | JIS | 0,95 1,20 | max 1,00 | max 1,00 | max 0,040 | max 0,030 | – | 16,00 18,00 | max 0,60 | max 0,75 | – |
| 90 Cr 180 90Cr180 | STAS | 0,90 1,00 | max 1,00 | max 1,00 | max 0,045 | 0,015 0,030 | max 0,30 | 17,00 19,00 | max 0,50 | max 0,20 | – |
| S 44004 440 C AISI 440C | UNS AISI | 0,95 1,20 | max 1,00 | max 1,00 | max 0,040 | max 0,030 | – | 16,00 18,00 | – | max 0,75 | – |
| 11Cr17 | GB/T | 0,95 1,20 | max 1,00 | max 1,00 | max 0,035 | max 0,030 | – | 16,00 18,00 | max 0,60 | max 0,75 | – |
Charakterystyka, Właściwości i Zastosowanie – stal nierdzewna H18 (1.4125, 1.4112, AISI 440C)
Stal H18 (1.4125, X105CrMo17, 1.4112, X90CrMoV18, 95X18, AISI 440C)- Charakterystyka ogólna
Jej skład chemiczny obejmuje:
- 0,90–1,05% C – zapewnia wysoką twardość i odporność na ścieranie,
- 17,00–19,00% Cr – zwiększa odporność na korozję i umożliwia pasywację,
- max. 0,80% Mn – poprawia hartowność,
- max. 0,80% Si – wpływa na wytrzymałość cieplną,
- 0,40–0,80% Mo – zwiększa odporność na zużycie i korozję w trudnych warunkach ( H18 nie zawiera molibdenu, natomiast stal 1.4125 tak )
Właściwości fizyczne i mechaniczne H18, 1.4112, 1.4125
| Właściwość | Wartość |
|---|---|
| Gęstość | 7,7 g/cm³ |
| Temperatura topnienia | ~1480°C |
| Przewodność cieplna (20°C) | 24 W/(m·K) |
| Moduł sprężystości (E) | 200 GPa |
| Współczynnik rozszerzalności cieplnej (20-100°C) | 10,5 × 10⁻⁶/K |
| Twardość w stanie miękkim (wyżarzonym) | max. 255 HB |
| Twardość po hartowaniu i odpuszczaniu | 58-62 HRC |
| Granica plastyczności (Rp0,2) | 450-600 MPa |
| Wytrzymałość na rozciąganie (Rm) | 850-1000 MPa |
| Wydłużenie (A5) | 10-14% |
Po hartowaniu stal H18 osiąga wyjątkowo wysoką twardość (do 62 HRC), co czyni ją jedną z najtwardszych stali nierdzewnych.
Stal H18, 1.4125, AISI 440C – odporność na korozję
Stal H18 (1.4125, AISI 440C ) charakteryzuje się lepszą odpornością na korozję niż standardowe stale narzędziowe, ale jej odporność na korozję jest gorsza niż w stalach austenitycznych (np. 304, 316).
Stal H18 ( 1.4125, AISI 440C ) jest odporna na:
- Korozję atmosferyczną i działanie wód naturalnych (z wyjątkiem kopalnianych i morskich).
- Benzynę, paliwa ciekłe, oleje smarne, alkohole.
- Niektóre rozcieńczone kwasy organiczne i nieorganiczne (np. gorący rozcieńczony kwas azotowy).
- Gorące tlenki i środowiska o podwyższonej temperaturze.
Nie nadaje się do pracy w środowisku mocno kwasowym, morskim oraz w kontakcie z chlorkami, gdyż może ulegać korozji wżerowej i międzykrystalicznej.
Obróbka cieplna
Stal H18 (1.4125) wymaga hartowania w celu uzyskania optymalnych właściwości mechanicznych.
| Proces | Zakres temperatur |
|---|---|
| Wyżarzanie zmiękczające | 780-840°C, powolne chłodzenie w piecu |
| Hartowanie | 1010-1060°C, chłodzenie w oleju lub powietrzu |
| Odpuszczanie | 150-250°C dla maksymalnej twardości, 400-600°C dla zwiększenia ciągliwości |
Hartowanie w górnym zakresie temperatur zapewnia najwyższą odporność na ścieranie, ale zmniejsza odporność na udary.
Obróbka mechaniczna
- Obróbka skrawaniem – w stanie wyżarzonym jest stosunkowo łatwa, ale po hartowaniu staje się trudnoskrawalna i wymaga użycia narzędzi z węglika spiekanego.
- Szlifowanie i polerowanie – możliwe na wysoki połysk, co poprawia odporność na korozję.
Spawalność stali H18
Stal H18 jest trudnospawalna i wymaga specjalnego podejścia. Zaleca się podgrzewanie do 250-300°C oraz wyżarzanie odprężające po spawaniu.
| Metoda spawania | Uwagi |
|---|---|
| TIG (Ar, He) | Zalecane podgrzewanie i powolne chłodzenie |
| MIG/MAG | Zalecany drut ER309L |
| Spawanie elektrodą otuloną | Możliwe, ale wymaga obróbki cieplnej |
| Lutowanie twarde | Możliwe z użyciem stopów srebra i niklu |
Po spawaniu wymagane jest hartowanie i odpuszczanie, aby przywrócić pełne właściwości mechaniczne.
Łączenie i cięcie
- Cięcie laserowe i plazmowe – efektywne, ale wymaga polerowania krawędzi.
- Cięcie mechaniczne – trudne po hartowaniu, wymaga pił taśmowych lub tarcz ściernych.
- Gwintowanie i wiercenie – zaleca się wykonywać przed hartowaniem.
- Łączenie śrubowe – stosować śruby nierdzewne o podobnych właściwościach.
Stal H18 Zastosowanie
Dzięki swojej twardości i odporności na zużycie, stal H18 (1.4125) znajduje zastosowanie w:
- Łożyskach precyzyjnych, panewkach, tulejach ślizgowych – gdzie wymagana jest duża odporność na ścieranie.
- Nożach przemysłowych i kuchennych – w tym wysokiej jakości nożach taktycznych i brzytwach.
- Narzędziach chirurgicznych i dentystycznych – skalpele, nożyczki, pęsety.
- Częściach zaworów i pomp – szczególnie w środowisku olejowym i paliwowym.
- Sprężynach i elementach precyzyjnych – stosowanych w motoryzacji i przemyśle lotniczym.
- Precyzyjnych częściach mechanicznych – wałkach prowadzących, sworzniach i rolkach.
Stal H18 (1.4125) to najtwardsza martenzytyczna stal nierdzewna, osiągająca do 62 HRC po hartowaniu. Posiada bardzo dobrą odporność na ścieranie, ale jej odporność na korozję jest ograniczona w porównaniu do stali austenitycznych. Jest trudnoskrawalna, trudnospawalna i wymaga specjalnej obróbki cieplnej po spawaniu.
Ze względu na swoje właściwości, jest wykorzystywana głównie w łożyskach, nożach, narzędziach chirurgicznych oraz częściach maszyn wymagających ekstremalnej twardości i odporności na ścieranie. Nie nadaje się do pracy w środowisku morskim ani w kontakcie z chlorkami, ale w warunkach przemysłowych i technicznych sprawdza się znakomicie.
Stal 1.4125, X105CrMo17 – własności stali nierdzewnej według PN-EN 1.4125, X105CrMo17
Własności w podwyższonych temperaturach
100oC – Współczynnik rozszerzalności liniowej α20oC i 10,4 x 10-6 oC, ( K-1 ) ,Moduł sprężystości E 212 GPa
200oC – Współczynnik rozszerzalności liniowej α20oC i 10,8 x 10-6 oC, ( K-1 ) ,Moduł sprężystości E 205 GPa
300oC – Współczynnik rozszerzalności liniowej α20oC i 11,2 x 10-6 oC, ( K-1 ) ,Moduł sprężystości E 200 GPa
400oC – Współczynnik rozszerzalności liniowej α20oC i 11,6 x 10-6 oC, ( K-1 ) ,Moduł sprężystości E 190 GPa
Stal 1.4125, X105CrMo17 – własności mechaniczne
Twardość 57-59 HRC
Moduł sprężystości E 215 GPa
Stal 1.4125, X105CrMo17 – warunki procesów technologicznych obróbki plastycznej i cieplnej
Kucie – 1100-900oC
Walcowanie – 1100-900oC
Wyżarzanie – 780-840oC
Hartowanie – 1000-1050oC
Odpuszczanie – 100-300oC
Stal 1.4125, X105CrMo17- własności fizyczne
Gęstość – 7,70 (g*cm3 )
Pojemność cieplna Cp 20oC – 430 ( J*kg-1 * K-1 )
Przewodność cieplna λ – 15 (W*m-1 * K-1 )
Stal 1.4112, X90CrMoV18 własności stali według PN-EN
Własności w podwyższonych temperaturach
100oC – Współczynnik rozszerzalności liniowej α20oC i 10,4 x 10-6 oC, ( K-1 ) ,Moduł sprężystości E 212 GPa
200oC – Współczynnik rozszerzalności liniowej α20oC i 10,8 x 10-6 oC, ( K-1 ) ,Moduł sprężystości E 205 GPa
300oC – Współczynnik rozszerzalności liniowej α20oC i 11,2 x 10-6 oC, ( K-1 ) ,Moduł sprężystości E 200 GPa
400oC – Współczynnik rozszerzalności liniowej α20oC i 11,6 x 10-6 oC, ( K-1 ) ,Moduł sprężystości E 190 GPa
Stal 1.4112, X90CrMoV18 – własności mechaniczne
Twardość 55-57 HRC
Moduł sprężystości E 215 GPa
Stal 1.4112, X90CrMoV18 – warunki procesów technologicznych obróbki plastycznej i cieplnej
Kucie – 1100-800oC
Walcowanie – 1100-800oC
Wyżarzanie – 780-840oC
Hartowanie – 1000-1050oC
Odpuszczanie – 100-300oC
Stal 1.4112, X90CrMoV18 – własności fizyczne
Gęstość – 7,70 (g*cm3 )
Pojemność cieplna Cp 20oC – 430 ( J*kg-1 * K-1 )
Przewodność cieplna λ – 15 (W*m-1 * K-1 )
Formy dostawy H18, 1.4112, 1.4125
Stal H18 lub jej odpowiedniki – takie jak 1.4125 (X105CrMo17), 1.4112 (X90CrMoV18), 95Х18 (GOST) czy AISI 440C – oferujemy w szerokim zakresie form i wymiarów, dostosowanych do różnych potrzeb produkcyjnych i technologicznych.
Dostępne formaty dostaw obejmują:
- pręty okrągłe walcowane – w średnicach standardowych i niestandardowych, do dalszej obróbki skrawaniem lub kucia,
- pręty okrągłe toczone (łuszczone) – o podwyższonej dokładności wymiarowej i lepszej powierzchni,
- kostki i odcinki cięte z prętów – do produkcji noży, narzędzi, elementów zaworów i form,
- płaskowniki – walcowane lub kute, do zastosowań narzędziowych i ściernych,
- odkuwki swobodne – w formie wałków, pierścieni, bloków – dla bardziej wymagających aplikacji mechanicznych.
Zamienniki i odpowiedniki oraz inne oznaczenia H18, 1.4112, 1.4125
| Oznaczenie | Norma / System | Kraj / Region | Uwagi |
| AISI 440A | AISI | USA | Niska zawartość węgla, dobra odporność na korozję, hartowalna |
| AISI 440B | AISI | USA | Więcej węgla niż 440A, wyższa twardość |
| AISI 440C | AISI | USA | Najtwardsza z serii 440, stal narzędziowa |
| AISI 440F | AISI | USA | 440C z dodatkiem siarki – lepsza skrawalność |
| SUS 440A | JIS | Japonia | Japoński odpowiednik AISI 440A |
| SUS 440B | JIS | Japonia | Japoński odpowiednik AISI 440B |
| UNS S44002 | UNS | USA | Odpowiednik 440A |
| UNS S44003 | UNS | USA | Odpowiednik 440B |
| UNS S44004 | UNS | USA | Odpowiednik 440C |
| UNS S44020 | UNS | USA | Wariant specjalny |
| UNS S44025 | UNS | USA | Wariant specjalny |
| 1.4109 | EN / DIN | Europa | X70CrMo15, martenzytyczna stal nierdzewna |
1.4112 | EN / DIN | Europa | X90CrMoV18, bardzo twarda, stal nożowa |
| X90CrMoV18 | EN / DIN | Europa | Najpopularniejsze oznaczenie 1.4112 |
| X91CrMoV18 | EN / DIN | Europa | Wariant handlowy |
1.4125 | EN / DIN | Europa | X105CrMo17, bardzo wysoka twardość |
| X105CrMo17 | EN / DIN | Europa | Oznaczenie chemiczne 1.4125 |
| X 105 CrMo 17 | EN / DIN | Europa | Alternatywna pisownia |
| 1.4528 | EN / DIN | Europa | X105CrCoMo18-2, z dodatkiem kobaltu |
| X105CrCoMo18-2 | EN / DIN | Europa | Precyzyjna stal ostrzowa |
| X108CrMo17 | EN / DIN | Europa | Wysokowęglowa stal narzędziowa |
| 110CrMo17 | EN / DIN | Europa | Inny wariant stali wysokowęglowej |
| X36CrMo17 | EN / DIN | Europa | Stal narzędziowa nierdzewna |
| CSN 17042 | ČSN | Czechy / Słowacja | Regionalny odpowiednik |
| Z100CD17CI | AFNOR | Francja | Odpowiednik 1.4125 |
| Z 100 CD 17 CI | AFNOR | Francja | Format alternatywny |
| 14-4CrMo | Handlowe / USA | USA | Handlowa nazwa stopu specjalnego |
| 90Cr180 | Handlowe / EU | Europa | Potoczne oznaczenie |
| 90VMoCr180 | Handlowe / EU | Europa | Wariant z Mo i V |
| 9Cr18 | GB / chińska | Chiny | Klasyczna stal nożowa |
| 9Cr18MoV | GB / chińska | Chiny | Wariant z molibdenem i wanadem |
| 11Cr17 | GB / chińska | Chiny | Wariant o niższej zawartości węgla |
95Х18 | GOST | Rosja | Odpowiednik AISI 440C |
| 110Х18М | GOST | Rosja | Wariant z molibdenem |
| 95Ch18 | GOST (translit.) | Rosja (pisownia łac.) | Transliteracja 95Х18 |
| 110Ch18M | GOST (translit.) | Rosja (pisownia łac.) | Transliteracja 110Х18М |
Zobacz także inne stale nierdzewne
2H13 – stal nierdzewna chromowa x20cr13, 1.4021, AISI 420
4H13 – stal nierdzewna chromowa 4h13, x46cr13, 1.4034
H17 – stal nierdzewna wysokochromowa X6Cr17, 1.4016, AISI 430
2H17N2 – stal nierdzewna chromowo-niklowa 1.4057, 1.4044
3H17M – stal chromowo-molibdenowa X39CrMo17-1, 1.4122
H18 – stal nierdzewna wysokochromowa 1.4112, 1.4125, AISI 440C
Stale nierdzewne według PN – EN, DIN, ASTM, AISI, GB/T, AFNOR, ISO i inne, nie posiadające odpowiednika według starszych norm PN
1.4418 – chromowo niklowo molibdenowa X4CrNiMo16-5-1
1.4313 – chromowo niklowo molibdenowa X3CrNiMo13-4
1.4542 – chromowo niklowo miedziowa X5CrNiCuNb16-4
Zobacz opisy pozostałych stali specjalnych wysokostopowych
stal wysokostopowa do pracy przy podwyższonych temperaturach
stal nierdzewna
stale żaroodporna i żarowytrzymała
stal kwasoodporna