Stal łożyskowa ŁH15 chromowa – stopowa stal konstrukcyjna PN-74/H-84041, 102Cr6, 100CrMo7, 100CrMo7-3 ISO/EN 683-17, 1.3505, 1.2067, 1.3537, 9ХС, ШХ15
Tabela porównawcza składu chemicznego ŁH15 z odpowiednikami 102Cr6, 100CrMo7, 100CrMo7-3, 1.3505, 9ХС, ШХ15, 1.2067, 1.3537
| Gatunek stali | Norma | Skład chemiczny (%) | |||||||||
| C | Mn | Si | P | S | Cu | Cr | Ni | Mo | inne | ||
| ŁH15 | PN | 0,95 1,10 | 0,25 0,45 | 0,15 0,35 | max 0,027 | max 0,020 | max 0,25 | 1,30 1,65 | max 0,30 | – | Ni + Cu max 0,50 |
| 100 Cr 6 100Cr6 | AFNOR | 0,95 1,10 | 0,25 0,45 | 0,15 0,35 | max 0,025 | max 0,015 | max 0,35 | 1,35 1,60 | max 0,35 | max 0,10 | Al max 0,05 |
| 100Cr6 1.3505 | DIN W.nr | 0,93 1,05 | 0,25 0,45 | 0,15 0,35 | max 0,025 | max 0,015 | max 0,30 | 1,35 1,60 | – | max 0,10 | Al max 0,05 |
| 102Cr6 1.2067 | DIN W.nr | 0,95 1,10 | 0,20 0,40 | 0,15 0,35 | max 0,025 | max 0,025 | – | 1,35 1,60 | max 0,40 | max 0,10 | stal narzędziowa do pracy na zimno, odpowiednik NC4 wg PN |
| 100CrMo7 1.3537 | DIN EN W.nr | 0,93 1,05 | 0,25 0,45 | 0,15 0,35 | max 0,025 | max 0,030 | max 0,30 | 1,65 1,95 | max 0,40 | 0,15 0,35 | stal narzędziowa do pracy na zimno, odpowiednik NC4 wg PN |
| 100CrMo7-3 1.3536 | ISO EN ISO | 0,93 1,05 | 0,60 0,80 | 0,15 0,35 | max 0,025 | max 0,030 | max 0,30 | 1,65 1,95 | max 0,40 | 0,25 0,35 | – |
| SHH15 SHKH15 ShCh15 ШХ15 | GOST | 0,95 1,05 | 0,25 0,45 | 0,17 0,37 | max 0,027 | max 0,020 | max 0,25 | 1,30 1,65 | max 0,30 | – | Ti max 0,01 O max 0,002 |
| 9KHS 9ChS 9ХС | GOST | 0,85 0,95 | 0,30 0,60 | 1,20 1,60 | max 0,030 | max 0,030 | max 0,30 | 0,95 1,25 | max 0,35 | max 0,20 | V max 0,15 Ti max 0,30 W max 0,20 Fe – reszta |
| SUJ 2 SUJ2 | JIS | 0,95 1,10 | max 0,50 | 0,15 0,35 | max 0,025 | max 0,025 | max 0,25 | 1,30 1,60 | max 0,25 | max 0,08 | – |
| T61203 L3 | UNS AISI | 0,95 1,10 | 0,25 0,80 | max 0,50 | max 0,30 | max 0,30 | – | 1,30 1,70 | – | – | V 0,10-0,30 |
| E 52100 E52100 | AISI | 0,98 1,10 | 0,25 0,45 | 0,15 0,35 | max 0,025 | max 0,025 | – | 1,30 1,60 | – | – | – |
| GCr15 | GB/T | 0,95 1,05 | 0,25 0,45 | 0,15 0,35 | max 0,025 | max 0,025 | max 0,25 | 1,40 1,65 | max 0,30 | max 0,10 | O max 0,000012 |
Stal łożyskowa ŁH15 / 102Cr6 / 100CrMo7 / 100CrMo7-3 / 1.3505 / 1.2067 / 1.3537
Charakterystyka gatunku
ŁH15 to klasyczny, sprawdzony gatunek stali łożyskowej o wysokiej czystości metalurgicznej, optymalnej do pracy w warunkach umiarkowanych temperatur i obciążeń zmiennych. Dzięki zrównoważonej strukturze węglowo-chromowo-molibdenowej materiał łączy wysoką odporność na ścieranie z dobrą stabilnością wymiarową po hartowaniu.
Stal ŁH15 (odpowiedniki: 102Cr6, 100CrMo7, 100CrMo7-3, 1.3505, 1.2067, 1.3537) należy do grupy wysokowęglowych stali łożyskowych o średniej hartowności. Przehartowuje się na wskroś do średnicy lub grubości ok. 25 mm, wykazując przy tym skłonność do odkształceń w procesie obróbki cieplnej.
Materiał cechuje się bardzo wysoką odpornością na ścieranie, stabilną strukturą po hartowaniu oraz ograniczoną odpornością na odpuszczanie, co determinuje jego zastosowanie w elementach łożysk pracujących w umiarkowanych temperaturach i w środowiskach niekorozyjnych.
W stanie zmiękczonym stal ŁH15 nadaje się do skrawania, natomiast po hartowaniu i odpuszczaniu uzyskuje wysoką twardość powierzchniową i odporność na zużycie kontaktowe.
Typowym zabiegiem przygotowawczym jest wyżarzanie sferoidyzujące w celu uzyskania drobnoziarnistej struktury perlitycznej, sprzyjającej jednorodnemu zahartowaniu.
Właściwości mechaniczne
| Stan obróbki | Twardość [HB] | Wytrzymałość na rozciąganie Rm [MPa] |
|---|---|---|
| Po wyżarzaniu z ograniczoną twardością | min. 235 | – |
| Po wyżarzaniu sferoidyzującym | 170 – 207 | 570 – 720 |
| Po utwardzeniu cieplnym (po wyżarzaniu sferoidyzującym) | 170 – 229 | 590 – 780 |
Właściwości fizyczne
| Właściwość | Wartość |
|---|---|
| Gęstość | 7,85 g/cm³ |
| Współczynnik rozszerzalności liniowej α20–100 °C | 12,0 × 10−6 K−1 |
Zastosowanie
Stal łożyskowa ŁH15 znajduje zastosowanie w produkcji elementów łożysk tocznych, takich jak:
- pierścienie wewnętrzne i zewnętrzne,
- kulki i wałeczki,
- wałki prowadzące, trzpienie i tuleje łożyskowe,
- precyzyjne części współpracujące ciernie, nienarażone na korozję ani temperatury powyżej 150 °C.
W przemyśle stosowana jest również w narzędziach pomiarowych, prowadnicach i częściach maszyn wymagających wysokiej odporności na ścieranie przy zachowaniu dokładności wymiarowej.
Obróbka cieplna – zalecenia orientacyjne
- Wyżarzanie sferoidyzujące: 760 – 800 °C, chłodzenie w piecu.
- Hartowanie: 830 – 860 °C, chłodzenie w oleju lub kąpieli solnej.
- Odpuszczanie: 150 – 200 °C (krótkotrwale, w celu odprężenia).
Zastosowanie tych parametrów umożliwia uzyskanie twardości rzędu 60 – 64 HRC, typowej dla elementów łożyskowych.
Dostępne formy i zakres dostaw
W Alfa-Tech oferujemy stal łożyskową ŁH15 oraz jej odpowiedniki (100Cr6, 102Cr6, 100CrMo7, 100CrMo7-3, 1.3505, 1.2067, 1.3537, 1.3536) w postaci:
- prętów walcowanych okrągłych,
- prętów ciągnionych (średnice od fi 3 do 40 mm),
- odkuwek swobodnie kutych,
- prętów i kostek do dalszej obróbki mechanicznej,
- rur i tulei stalowych,
- blach gorącowalcowanych (w gatunku 9ChS wg ГОСТ).
W gatunkach 100CrMo7 / 100CrMo7-3 (1.3537, 1.3536, NC4) dostępne są również odkuwki i pręty walcowane do zastosowań wymagających nieco wyższej hartowności i stabilności struktury po odpuszczaniu.
Zobacz również
ŁH15SG – stal chromowo-krzemowo-manganowa
ŁH15 – stal chromowa (100Cr6,100CrMo7,1.3505,102Cr6,1.2067)
Pozostałe stale konstrukcyjne stopowe
stal konstrukcyjna stopowa do nawęglania
stal konstrukcyjna stopowa do azotowania
stale konstrukcyjne stopowe sprężynowe
stal konstrukcyjna stopowa łożyskowa
stale do ulepszania cieplnego
stal konstrukcyjna stopowa do pracy w podwyższonych temperaturach – stal kotłowa
FAQ – stal łożyskowa ŁH15 / 100Cr6 / 102Cr6
Co to jest stal łożyskowa ŁH15 i jakie ma odpowiedniki (100Cr6, 102Cr6, 100CrMo7, 1.3505, 1.2067, 1.3537, 9ХС, ШХ15)?
ŁH15 to chromowa, stopowa stal konstrukcyjna z grupy stali łożyskowych wg PN-74/H-84041, o wysokiej zawartości węgla i chromu,
stosowana głównie na elementy łożysk tocznych. Odpowiednikami ŁH15 w normach zagranicznych są m.in.
100Cr6 / 1.3505, 102Cr6 / 1.2067, 100CrMo7 / 1.3537,
100CrMo7-3 / 1.3536, a także gatunki 9ХС i ШХ15 wg GOST,
SUJ2 wg JIS, E52100 wg AISI oraz GCr15 wg GB/T.
Jaki jest skład chemiczny stali ŁH15 w porównaniu z 100Cr6 i 102Cr6?
Stal ŁH15 zawiera ok. 0,95–1,10% C, 0,25–0,45% Mn, 0,15–0,35% Si
oraz 1,30–1,65% Cr, przy ograniczonej zawartości P, S i Cu. Gatunki 100Cr6 / 1.3505 oraz 102Cr6 / 1.2067
mają bardzo zbliżone zakresy węgla i chromu (ok. 0,93–1,10% C i 1,35–1,60% Cr), różniąc się jedynie detalami
dopuszczalnych zawartości pierwiastków śladowych i dodatków takich jak Al.
Czym różni się ŁH15 od 100Cr6?
ŁH15 i 100Cr6 to w praktyce bardzo zbliżone gatunki stali łożyskowej o podobnym składzie chemicznym,
twardości i przeznaczeniu. Różnice wynikają głównie z innych norm (PN dla ŁH15, DIN/EN/AFNOR dla 100Cr6)
oraz nieznacznie odmiennych dopuszczalnych zakresów domieszek (P, S, Cu, Al). W zastosowaniach praktycznych
oba gatunki stosuje się zamiennie do produkcji łożysk tocznych.
Czym różni się 100CrMo7 / 100CrMo7-3 od stali ŁH15 / 100Cr6?
100CrMo7 i 100CrMo7-3 to odmiany stali łożyskowych z dodatkiem molibdenu, co poprawia hartowność i stabilność
struktury w większych przekrojach. W porównaniu z ŁH15 / 100Cr6 gatunki te lepiej sprawdzają się w elementach
łożysk o większej średnicy i tam, gdzie wymagana jest wyższa stabilność wymiarowa po odpuszczaniu i podwyższonej
obciążalności zmęczeniowej.
Jakie są podstawowe właściwości mechaniczne stali ŁH15?
Po wyżarzaniu sferoidyzującym stal ŁH15 osiąga twardość ok. 170–207 HB i wytrzymałość na rozciąganie
Rm ≈ 570–720 MPa. Po utwardzeniu cieplnym (hartowanie + odpuszczanie) twardość wynosi
ok. 170–229 HB, a Rm ok. 590–780 MPa. Po pełnym hartowaniu łożyskowym
uzyskuje się typową twardość roboczą rzędu 60–64 HRC, przy wysokiej odporności na ścieranie
i dobrej stabilności wymiarowej.
Do czego stosuje się stal łożyskową ŁH15 / 100Cr6?
Stal ŁH15 / 100Cr6 stosowana jest głównie do produkcji elementów łożysk tocznych: pierścieni wewnętrznych
i zewnętrznych, kulek, wałeczków, igieł, wałków prowadzących i tulei łożyskowych. Wykorzystuje się ją również
w narzędziach pomiarowych, prowadnicach oraz precyzyjnych częściach maszyn, gdzie wymagana jest wysoka odporność
na ścieranie przy zachowaniu dokładności wymiarowej.
Do jakich temperatur pracy nadaje się stal ŁH15?
Stal ŁH15 przeznaczona jest do pracy w umiarkowanych temperaturach. Typowo zaleca się
stosowanie jej w elementach łożysk, które nie są narażone na długotrwałe oddziaływanie temperatur
powyżej ok. 150 °C. Powyżej tego poziomu może wystąpić niekorzystne odpuszczanie,
spadek twardości i pogorszenie odporności na zmęczenie.
W jakich formach dostarczana jest stal ŁH15 / 100Cr6 / 100CrMo7?
Stal łożyskowa ŁH15 i jej odpowiedniki (100Cr6, 102Cr6, 100CrMo7, 100CrMo7-3, 1.3505, 1.2067, 1.3537, 1.3536,
9ХС, ШХ15) są dostępne w postaci prętów walcowanych okrągłych, prętów ciągnionych, odkuwek swobodnie kutych,
prętów i kostek do dalszej obróbki, rur i tulei stalowych oraz blach gorącowalcowanych (m.in. w gatunku 9ХС wg GOST).
Czy ŁH15 i NC4 to ten sam materiał?
ŁH15 jest klasyfikowana jako stal łożyskowa, natomiast NC4 jako stal narzędziowa do pracy na zimno.
W praktyce mają one bardzo zbliżony skład chemiczny i własności, dlatego NC4 uznawana jest za
równoważny odpowiednik ŁH15 w zastosowaniach narzędziowych, szczególnie na matryce, stemple,
noże i gwintowniki pracujące w warunkach wysokiego zużycia ściernego.