Norma PN-EN 10083-3:2008

Norma PN-EN 10083-3:2008 była częścią serii norm dotyczących stali do ulepszania cieplnego, obejmującej również:

• PN-EN 10083-1:2006 – „Stale do ulepszania cieplnego — Część 1: Ogólne warunki techniczne dostawy”
• PN-EN 10083-2:2006 – „Stale do ulepszania cieplnego — Część 2: Warunki techniczne dostawy stali niestopowych”

Wcześniejszą wersją tej serii była norma PN-EN 10083-1+A1:1999 – „Stale do ulepszania cieplnego — Techniczne warunki dostawy wyrobów ze stali specjalnych”, która została opublikowana 16 listopada 1999 roku i wycofana 2 listopada 2006 roku.

Jeszcze wcześniej obowiązywała norma PN-89/H-84030/04, która definiowała wymagania dla stali konstrukcyjnych stopowych do ulepszania cieplnego, takich jak gatunki 45HN czy 37HS.

Krótkie charakterystyki gatunków stali występujących w normie PN-EN 10083-3:2008

• 1.5530 / 20MnB5 – Stal konstrukcyjna manganowo-borowa, ulepszana cieplnie, stosowana w częściach wymagających wysokiej twardości i odporności na ścieranie, np. w częściach maszyn rolniczych.
• 1.5531 / 30MnB5 – Wyższa zawartość manganu i boru niż w 20MnB5, co poprawia hartowność. Wykorzystywana w elementach narażonych na intensywne zużycie, jak lemiesze i dłuta pługów.
• 1.5532 / 38MnB5 – Jeszcze wyższa zawartość manganu, większa wytrzymałość i odporność na ścieranie, stosowana w częściach narażonych na duże obciążenia dynamiczne.
• 1.5815 / 35NiCr6 – Stal niklowo-chromowa stosowana w częściach wymagających dużej wytrzymałości i odporności na obciążenia zmienne, np. wały napędowe i koła zębate.
• 1.6510 / 39NiCrMo3 – Stal o wysokiej hartowności, stosowana na wały, osie i inne części maszyn pracujących pod dużym obciążeniem i zmiennym momentem obrotowym.
• 1.6580 / 30CrNiMo8 – Stal niklowo-chromowo-molibdenowa o bardzo dobrej wytrzymałości i udarności, używana w lotnictwie, motoryzacji oraz w przemyśle maszynowym.
• 1.6582 / 34CrNiMo6 – Charakteryzuje się wysoką hartownością i udarnością, znajduje zastosowanie w produkcji elementów silnie obciążonych, jak korbowody i wały korbowe.
• 1.6747 / 30NiCrMo16-6 – Stal specjalna o wysokiej wytrzymałości, stosowana w przemyśle lotniczym i motoryzacyjnym, odporna na duże naprężenia.
• 1.6773 / 36NiCrMo16 – Stal o wysokiej zawartości niklu i chromu, zapewniająca dużą odporność na zmęczenie i obciążenia dynamiczne, używana w wałach i osiach.
• 1.7003 / 38Cr2 – Stal chromowa hartowana powierzchniowo, wykorzystywana w częściach maszyn wymagających dużej odporności na zużycie.
• 1.7006 / 46Cr2 – Stal o podwyższonej zawartości chromu, zapewniająca dobrą twardość powierzchniową po hartowaniu, stosowana na wały i koła zębate.
• 1.7033 / 34Cr4 – Stal chromowa o średniej hartowności, stosowana w częściach maszyn, które wymagają dobrej wytrzymałości mechanicznej.
• 1.7034 / 37Cr4 – Podobna do 34Cr4, ale o nieco wyższej wytrzymałości, stosowana w osiach, wałach i elementach konstrukcyjnych.
• 1.7035 / 41Cr4 – Stal konstrukcyjna chromowa o dobrej hartowności, używana w elementach wymagających dużej odporności na ścieranie.
• 1.7037 / 34CrS4 – Odmiana 34Cr4 z dodatkiem siarki, co poprawia skrawalność, stosowana w elementach wymagających obróbki skrawaniem.
• 1.7038 / 37CrS4 – Wzmocniona wersja 37Cr4, lepsza obrabialność dzięki obecności siarki, używana w elementach podlegających toczeniu i frezowaniu.
• 1.7039 / 41CrS4 – Odmiana 41Cr4 z lepszą skrawalnością, stosowana w wałach, osiach i innych częściach wymagających obróbki mechanicznej.
• 1.7182 / 27MnCrB5-2 – Stal manganowo-chromowo-borowa, stosowana w częściach wymagających wysokiej odporności na ścieranie, np. w narzędziach rolniczych.
• 1.7185 / 33MnCrB5-2 – Stal podobna do 27MnCrB5-2, lecz o wyższej zawartości manganu, co poprawia hartowność i wytrzymałość.
• 1.7189 / 39MnCrB6-2 – Najmocniejsza z grupy MnCrB, stosowana w elementach konstrukcyjnych narażonych na duże obciążenia mechaniczne.
• 1.7213 / 25CrMoS4 – Stal chromowo-molibdenowa z dodatkiem siarki, poprawiająca obrabialność, stosowana na wały, sworznie i inne elementy konstrukcyjne.
• 1.7218 / 25CrMo4 – Stal chromowo-molibdenowa o wysokiej wytrzymałości, stosowana w motoryzacji, np. na osie i wały korbowe.
• 1.7220 / 34CrMo4 – Bardziej wytrzymała wersja 25CrMo4, używana w przemyśle lotniczym i motoryzacyjnym, dobra odporność na zmęczenie materiału.
• 1.7225 / 42CrMo4 – Popularna stal konstrukcyjna o doskonałej wytrzymałości i odporności na zużycie, szeroko stosowana w motoryzacji i maszynach przemysłowych.
• 1.7226 / 34CrMoS4 – Wersja 34CrMo4 z dodatkiem siarki, poprawiająca skrawalność, stosowana w częściach poddawanych obróbce mechanicznej.
• 1.7227 / 42CrMoS4 – Odmiana 42CrMo4 o lepszej obrabialności dzięki dodatkowi siarki, stosowana w wałach i kołach zębatych.
• 1.7228 / 50CrMo4 – Stal o wysokiej twardości i odporności na ścieranie, używana w elementach konstrukcyjnych narażonych na ekstremalne warunki pracy.
• 1.8159 / 51CrV4 – Stal sprężynowa chromowo-wanadowa, charakteryzująca się wysoką sprężystością i odpornością na zmęczenie, stosowana w resorach i sprężynach zawieszenia.

Wprowadzenie norm serii PN-EN 10083 miało na celu ujednolicenie i aktualizację standardów technicznych dla stali do ulepszania cieplnego, dostosowując je do europejskich i międzynarodowych wytycznych.

Obecnie, po wycofaniu normy PN-EN 10083-3:2008, obowiązuje norma PN-EN ISO 683-2:2018-08 – „Stale do ulepszania cieplnego — Część 2: Warunki techniczne dostawy stali stopowych”, która kontynuuje proces harmonizacji standardów w zakresie stali do ulepszania cieplnego.