Norma EN 10132-4:2000

Norma EN 10132-4:2000 – Zimnowalcowane wąskie taśmy stalowe do obróbki cieplnej – Warunki techniczne dostawy – Część 4: Stale sprężynowe i inne stale do zastosowań specjalnych.

Norma EN 10132-4:2000 była europejską normą techniczną dotyczącą stalowych taśm walcowanych na zimno przeznaczonych do obróbki cieplnej, ze szczególnym uwzględnieniem stali sprężynowych wysokowęglowych. W Polsce została wdrożona jako PN-EN 10132-4:2004.

Norma określała wymagania techniczne dotyczące składu chemicznego, właściwości mechanicznych oraz obróbki cieplnej taśm stalowych o wysokiej zawartości węgla, stosowanych w przemyśle narzędziowym, motoryzacyjnym oraz precyzyjnym.

Zakres normy

Norma EN 10132-4:2000 obejmowała taśmy stalowe wąskie walcowane na zimno o grubości od 0,10 mm do 6 mm, przeznaczone do dalszej obróbki cieplnej. Koncentrowała się głównie na stalach wysokowęglowych, w tym:

  • C55S (1.1204) – Stal węglowa sprężynowa o umiarkowanej zawartości węgla (ok. 0,55%), stosowana głównie w produkcji sprężyn płaskich, narzędzi ręcznych i elementów narażonych na średnie obciążenia dynamiczne.
  • C60S (1.1211) – Stal węglowa o podwyższonej zawartości węgla (ok. 0,60%), często używana do produkcji sprężyn talerzowych, komponentów zawieszenia i elementów narzędziowych, charakteryzuje się dobrą twardością po hartowaniu.
  • C67S (1.1231) – Stal węglowa sprężynowa o zawartości węgla ok. 0,67%, wykorzystywana w produkcji sprężyn spiralnych, narzędzi rolniczych i ostrzy pił taśmowych, oferuje dobre właściwości sprężyste.
  • C75S (1.1248) – Stal węglowa z ok. 0,75% węgla, stosowana do produkcji sprężyn płaskich, narzędzi skrawających oraz ostrzy pił, odznacza się wysoką twardością po hartowaniu.
  • C85S (1.1269) – Stal o podwyższonej zawartości węgla (ok. 0,85%), wykorzystywana w produkcji sprężyn talerzowych, narzędzi do obróbki drewna oraz ostrzy, zapewnia wysoką twardość i odporność na ścieranie.
  • C90S (1.1217) – Stal węglowa o bardzo wysokiej zawartości węgla (ok. 0,90%), używana w nożach przemysłowych, narzędziach ręcznych oraz piłach, zapewniająca wyjątkową twardość i zdolność do utrzymania ostrza.
  • C100S (1.1274) – Stal z ok. 1,00% węgla, stosowana w precyzyjnych narzędziach tnących, sprężynach zegarowych i narzędziach chirurgicznych, charakteryzuje się wysoką twardością i odpornością na zużycie.
  • C125S (1.1224) – Stal wysokowęglowa (ok. 1,25% C), używana do najbardziej wymagających zastosowań narzędziowych i sprężyn zegarowych, o bardzo wysokiej twardości i odporności na ścieranie.
  • 51CrV4 (1.8159) – Stal stopowa z dodatkiem chromu i wanadu, stosowana w sprężynach zawieszenia pojazdów, narzędziach ręcznych oraz elementach o wysokiej sprężystości i odporności na zmęczenie.
  • 102Cr6 (1.2067) – Stal łożyskowa z ok. 1,00% węgla i 1,5% chromu, używana w produkcji łożysk kulkowych i wałeczkowych, zapewnia wysoką twardość i odporność na ścieranie po hartowaniu.
  • 125Cr2 (1.2002) – Stal o podwyższonej zawartości węgla i chromu (ok. 1,25% C, 2% Cr), stosowana w precyzyjnych narzędziach tnących i nożach przemysłowych, cechująca się wysoką twardością.
  • 80CrV2 (1.2235) – Stal stopowa z chromem i wanadem, używana w narzędziach skrawających i nożach myśliwskich, łącząca wysoką twardość i elastyczność po obróbce cieplnej.
  • 75Ni8 (1.5634) – Stal stopowa z niklem, wykorzystywana w produkcji pił taśmowych i noży, zapewniająca dobrą udarność i odporność na pękanie.
  • 48Si7 (1.5021) – Stal stopowa z dodatkiem krzemu, używana w sprężynach motoryzacyjnych i elementach o wysokiej sprężystości, charakteryzuje się wysoką odpornością na zmęczenie.
  • 56Si7 (1.5026) – Stal o podobnym składzie do 48Si7, lecz z większą zawartością krzemu, wykorzystywana w sprężynach zawieszenia, z dobrą odpornością na dynamiczne obciążenia.

Każda z tych stali charakteryzowała się wysoką zawartością węgla, co zapewniało doskonałą twardość po odpowiedniej obróbce cieplnej, ale jednocześnie ograniczało plastyczność i spawalność materiału.

Skład chemiczny i właściwości mechaniczne

Norma precyzyjnie określała dopuszczalne zakresy zawartości pierwiastków chemicznych, takich jak:

  • Węgiel (C): 0,60% – 1,05%
  • Krzem (Si): max 0,35%
  • Mangan (Mn): 0,30% – 0,60%
  • Fosfor (P): max 0,025%
  • Siarka (S): max 0,025%

Właściwości mechaniczne obejmowały:

  • Twardość po hartowaniu: 60-65 HRC
  • Granica plastyczności: min 800 MPa
  • Wytrzymałość na rozciąganie: min 2000 MPa

Obróbka cieplna według EN 10132-4

Norma dokładnie opisywała procedury obróbki cieplnej, w tym:

  • Wyżarzanie zmiękczające: 680-750°C, chłodzenie w piecu.
  • Hartowanie: 780-820°C, chłodzenie w oleju lub wodzie.
  • Odpuszczanie: 150-200°C w celu usunięcia naprężeń.

Zastosowanie

Taśmy stalowe zgodne z EN 10132-4 znajdowały zastosowanie w:

  • Produkcji sprężyn spiralnych, talerzowych i precyzyjnych.
  • Ostrzach noży przemysłowych oraz narzędzi tnących.
  • Elementach odpornych na ścieranie, np. części maszyn precyzyjnych.

Wycofanie i aktualizacja normy

Norma EN 10132-4:2000 została wycofana 14 września 2021 roku i zastąpiona przez zaktualizowaną wersję EN 10132:2021. W Polsce nowa norma została wdrożona jako PN-EN 10132:2022-02, która została opublikowana 21 lutego 2022 roku.

Zmiany w nowej normie obejmują:

  • Konsolidację wcześniejszych części normy w jeden dokument.
  • Uaktualnienie wymagań technicznych i metod badań.
  • Uwzględnienie nowoczesnych technologii produkcji taśm stalowych.

Podsumowanie

Norma EN 10132-4:2000 była przez wiele lat kluczowym standardem dla taśm stalowych wysokowęglowych walcowanych na zimno, stosowanych w precyzyjnych zastosowaniach technicznych. W 2021 roku została zastąpiona przez nowocześniejszą wersję EN 10132:2021, która wprowadza bardziej kompleksowe podejście do specyfikacji technicznych.

Obecnie obowiązująca norma PN-EN 10132:2022-02 stanowi aktualne źródło wymagań jakościowych dla taśm stalowych wąskich walcowanych na zimno, dostosowane do współczesnych standardów produkcyjnych i jakościowych.