Skala Jernkontoret – szwedzki system klasyfikacji stali narzędziowej i konstrukcyjnej
Skala Jernkontoret to szwedzki system oznaczania stali, opracowany przez Jernkontoret, szwedzką organizację przemysłu stalowego. Jest stosowany głównie w krajach skandynawskich do klasyfikacji stali narzędziowych oraz konstrukcyjnych, a jego celem jest uproszczenie identyfikacji rodzajów stali na podstawie ich składu chemicznego oraz zastosowania.
Charakterystyka skali Jernkontoret
Format oznaczeń
Oznaczenia w skali Jernkontoret składają się zwykle z jednej lub dwóch liter oraz liczby, np. S90, K720, O1.
- Litera określa rodzaj stali, np.:
- „K” – stale szybkotnące,
- „S” – stale do pracy na zimno,
- „W” lub „H” – stale do pracy na gorąco,
- „O” – stale węglowe narzędziowe,
- „B” – stale konstrukcyjne.
- Liczba określa przybliżony skład chemiczny lub właściwości stali, co pozwala na szybkie przypisanie jej do odpowiedniej grupy zastosowań.
Skala Jernkontoret – podział stali
- Stale narzędziowe do pracy na zimno (Cold Work Tool Steels)
Oznaczane literą S. Przykładowe stale:
- S90 – odpowiada AISI D2, czyli stali o wysokiej zawartości chromu (ok. 12%), o wysokiej odporności na zużycie i dobrej hartowności.
- Stale szybkotnące (High-Speed Steels)
Oznaczane literą K. Charakteryzują się wysoką twardością i odpornością na temperaturę. Przykłady:
- K720 – odpowiada AISI O2, stal o wysokiej hartowności, stosowana w narzędziach skrawających.
- Stale do pracy na gorąco (Hot Work Tool Steels)
Oznaczane literą W lub H. Przeznaczone do narzędzi pracujących w wysokich temperaturach. Przykłady:
- W400 – stal odporna na wysokie temperatury, stosowana w formach do odlewania metali.
- Stale węglowe narzędziowe (Carbon Tool Steels)
Oznaczane literą O. Przykłady:
- O1, O2 – odpowiadają normom AISI, stosowane do narzędzi wymagających precyzji i dobrego trzymania ostrza.
- Stale konstrukcyjne (Structural Steels)
Oznaczane literą B. Charakteryzują się dobrą spawalnością, odpornością na obciążenia dynamiczne oraz wytrzymałością. Stosowane w budownictwie oraz konstrukcjach maszynowych. Przykłady:
- B500 – stal o wysokiej wytrzymałości na rozciąganie, stosowana w konstrukcjach budowlanych.
- B600 – stal o podwyższonej twardości, przeznaczona do elementów wymagających dużej odporności na zmęczenie materiału.
Przykłady porównań z innymi systemami
Skala Jernkontoret może być łatwo porównana z innymi standardami, takimi jak AISI (amerykański), EN (europejski) czy DIN (niemiecki):
- S90 (Jernkontoret) = AISI D2, 1.2379 (EN) – stal narzędziowa do pracy na zimno o wysokiej zawartości chromu.
- K720 (Jernkontoret) = AISI O2, 1.2842 (EN) – stal narzędziowa o średniej zawartości węgla, wysoka hartowność.
- O1 (Jernkontoret) = AISI O1, 1.2510 (EN) – stal narzędziowa hartowana olejowo, odporna na zużycie.
- B500 (Jernkontoret) = S355 (EN), St52-3 (DIN) – stal konstrukcyjna o dobrej spawalności.
Zastosowanie skali Jernkontoret
Skala Jernkontoret znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle skandynawskim, w szczególności w:
- produkcji narzędzi skrawających (noże, piły, frezy),
- wytwarzaniu matryc i form wtryskowych do metali i tworzyw sztucznych,
- produkcji narzędzi do kucia na gorąco oraz elementów konstrukcyjnych wymagających wysokiej wytrzymałości,
- budownictwie i infrastrukturze (stale konstrukcyjne B500, B600).
Firmy takie jak Uddeholm, Böhler i SSAB stosują tę klasyfikację do oznaczania swoich stali narzędziowych, co pozwala na lepsze dopasowanie ich właściwości do potrzeb użytkowników.
Skala Jernkontoret to szwedzki system klasyfikacji stali narzędziowych i konstrukcyjnych, używany przede wszystkim w Skandynawii. Charakteryzuje się prostymi oznaczeniami literowo-numerycznymi, co ułatwia identyfikację stali według jej zastosowania i składu chemicznego. System ten jest kompatybilny z normami AISI, EN oraz DIN, co czyni go przydatnym w międzynarodowym przemyśle narzędziowym i konstrukcyjnym.